دوگان‌سازی در زبان هورامی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گنبدکاووس
2 استادیار زبانشناسی همگانی- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
چکیده
در این مقاله، «دوگان­سازی» در زبان هورامی بررسی و تحلیل شده است. داده­های پژوهش به روش میدانی و در گفت­وگو با گویشوران گونۀ «هورامی تخت» به ­دست­ آمده ­است که در شماری از آبادی­های شهرستان سروآباد استان کردستان بدان سخن گفته می­شود. هدف اصلی مقاله یکی شناخت کارکردهای دوگان­سازی در هورامی است و دیگری فهم تمایزهای عمل­کرد این پدیده در آن زبان نسبت به دیگر زبان­های ایرانی، از جمله زبان فارسی. تحلیل­ها و بررسی­های این پژوهش، نشان می­دهد که هر دو گونۀ دوگان­سازی کامل و ناقص در هورامی نمودهای گوناگونی دارند. در این میان، دوگان­سازی کامل فعل­ در هورامی متمایز به­نظر می­رسد و همانندی برای آن در زبان فارسی نمی­توان یافت. همچنین بررسی برخی از ساخت­های برآمده از دوگان­سازی ناقص در هورامی نشان می­دهد که علامت تصریفی جنس دستوری که در این زبان در حالت مطلق در جنس مؤنث ظاهر می­شود، در ساختِ حاصلِ دوگان­سازی­ یا از میان می­رود، یا به گونۀ دیگری ظاهر می­شود. با توجه به بخشی از داده­ها و تحلیل­های پژوهش، می­توان گفت این پژوهش نیز تأییدکنندۀ سازکارهای عمل‌کردی مشابه دوگان‌سازی در زبان انسان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالفتوح رازی، ح. (1389). روض الجنان و روح الجنان. به کوشش و تصحیح دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ابوالقاسمی، م. (1377). دستور تاریخی مختصر زبان فارسی. تهران: سمت.
ارژنگ، غ. (1374). دستور زبان فارسی امروز. تهران: قطره.
افشار، ط.، روحی، ع. (1399). «بررسی ویژگی‌های معنایی دوگان‌ساخت‌های گویش لری دهلرانی بر اساس نظریۀ تصویرگونگی». مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 4( 23)، 32-1.
امینی، ر. (1400). «بررسی و تحلیل کارکردهای مشترک دوگان‌سازی در چند زبان و گویش رایج در ایران». زبان-شناسی گویش‌های ایرانی، 1(8)، 98-65.
امینی، ر. (1392). «دوگان‌سازی در زبان ترکی». جستارهای زبانی، 3 (19)، 54-27.
انوری، ح.، احمدی گیوی، ح. (1390). دستور زبان فارسی 2. ویرایش چهارم. تهران: فاطمی.
حیدری، ف. (1395). «تحلیل بهینگی فرایند دوگان‌سازی در گویش لکی دلفان»، فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 15، ص72-55.
خیام‌پور، ع. (1382). دستور زبان فارسی. تبریز: ستوده.
تفرجی ی.، نعمت جهان‌فر، م. (1396)، «فرایند تکرار در گویش کردی کلهری بر اساس نظریۀ بهینگی». زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 4، 179-161.
دبیرمقدم، م. (1396). رده‌شناسی زبانهای ایرانی. تهران: سمت.
دبیرمقدم، م.، ملکی، س. (1395). «تحلیل صوری و معنایی فرایند تکرار کامل در زبان فارسی». زبان‌شناسی و گویش-های خراسان، 14، ص23-1.
دیانت، ل. (1399). «دوگان‌سازی در زبان لاری». زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 1، 105-83.
ذاکری، م. (1391). اتباع و مهملات در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
راسخ‌مهند، م.، محمدی‌راد، م. (1392). «بررسی صوری و معنایی تکرار در گویش سورانی». زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، 3، 146-133.
رحمتی‌نژاد، ل.، ارکان، ف.، حیدرپور بیدگلی، ت. (1398). «رویکرد نظریۀ بهینگی به "دوگان‌سازی ناقص پیشوندی در زبان فارسی"». زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، 33، 264-233.
رشیدالدین میبدی، ا. (1393). کشف الأسرار و عدّه الأبرار. به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
رضایتی کیشه‌خاله، م.، سلطانی، ب. (1394). «بررسی ساخت‌واژی، دستوری و معنایی فرایند تکرار در زبان فارسی». جستارهای ادبی، 189، 112-81.
رضی‌نژاد، س. م.، الله‌یاری، ف. (1395). «بررسی فرایند تکرار در زبان کردی در چهارچوب نظریۀ بهینگی». پژوهش‌های زبانی، 2، 75-59.
زاهدی، م.ص. (1386). «مضاعف‌سازی (تکرار) در گویش اورامی». مجلۀ زبان‌شناسی، 1(43)، 98-93.
زینمی شندونی چینی، م. (1388). منهاج الطلب (کهن‌ترین دستور زبان فارسی). تحقیق و بررسی دکتر سید ابوطالب میرعابدینی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سلندری رابُری، م.، رفیعی، ع.، علی‌نژاد، ب. (1395الف). «دوگان‌سازی فعل در زبان فارسی بر مبنای نظریه دوگان‌سازی صرفی: تحلیلی ساختواژی – معنایی». پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی، 12، 35-17.
سلندری رابُری، م.، رفیعی، ع.، علی‌نژاد، ب. (1395ب). «تکرار به‌مثابه دوگان‌سازی صرفی: شواهدی از زبان فارسی». جستارهای زبانی، 5 (33)، 118-91.
شاهوردی شهرکی، ف.، کرد زعفرانلو کامبوزیا، ع.، دبیرمقدم، م.، گلفام، ا. (1398). «دوگان‌سازی فعل در زبان فارسی در رویکرد صرف ساخت». مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 7 (26)، 89-73.
شفیعی کدکنی، م.ر. (1391). «جادوی مجاورت»، در رستاخیز کلمات: درس‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس. تهران: سخن.
شقاقی، و.، حیدرپور بیدگلی، ت. (1390). «رویکرد نظریه بهینگی به فرایند تکرار با نگاهی بر واژه‌های مکرر فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی، 1(4)، 66- 45.
شیخ سنگ تجن، ش. (1396). «تکرار در گویش تالشی»، زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 4، 138-115.
شمس قیس رازی، م. (1388). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تصحیح علامه محمد بن عبدالوهاب قزوینی، تصحیح مجدد مدرس رضوی و تصحیح مجدد دکتر سیروس شمیسا. تهران: علم.
طباطبایی، ع. (1382). اسم وصفت مرکب در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عزالدین یوحنا (1388). دیاتسّارون فارسی. تصحیح و ترجمه ایتالیایی جوزپه مسینا؛ با دو گفتار از استاد ایرج افشار و دکتر حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: اساطیر.
فرشیدورد، خ. (1382). دستور مفصل امروز، بر پایۀ زبانشناسی جدید. تهران: سخن.
فقیهی، ع. ا. (1349). دستور زبان فارسی. قم: مطبوعاتی اسماعیلیان.
فیاضی، م.‌س. (1392). «تکرار در گویش گیلکی». نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 6، 135-159.
قریب، ع. و همکاران ( 1373). دستور زبان فارسی (پنج استاد). زیر نظر دکتر سیروس شمیسا. تهران: فردوس.
کاشغری، م. (1375). دیوان لُغاتُ التُرک، ترجمه و تنظیم و ترتیب الفبایی: سّیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ماهوتیان، ش. (1393). دستور زبان فارسی، از دیدگاه رده‌شناسی. ترجمۀ مهدی سمائی. تهران: مرکز.
محمودی بختیاری، ب.، ذوالفقار کندری، ز. (1394). «دوگان‌سازی کامل در زبان فارسی: یک بررسی پیکره‌بنیاد». پژوهشنامۀ پردازش و مدیریت اطلاعات، 1 (83)، 161-147.
ناتل خانلری، پ. (1352). دستور زبان فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ناتل خانلری، پ. (1378). دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش دکتر عفت مستشارنیا. تهران: توس.
نجاری، ح.، صدیقی، ش. (1398). «فرایند تکرار در زبان لاری». دوفصلنامۀ زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی، 1(4)، 111-91.
نسفی، ن. (1390). تفسیر نسفی. تصحیح دکتر عزیزالله جوینی. تهران: سروش.
نیکوبخت، ن. (1397). مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار. تهران: چشمه.
وحیدیان کامیار، ت. (1375). فرهنگ نام‌آوایی فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
Baily, Denise (2018). A Grammar of Gawrağū Gūrānī, Dissertation zur Erlangung des philosophischen Doktorgrades an der Philosophischen Fakultät der Georg-August-Universität Göttingen.
Frampton, John (2009). Distributed Morphology, Cambridge: The MIT Press.
Ghaniabadi, S., Jila Ghomeshi, & Nima Sadat- Tehrani (2006). “Reduplication in Persian: A Morphological Doubling Approach”, Proceedings of the 2006 annual conference of the Canadian Linguistic Association, 15 Ps.
Haugen, Jason D. (2011). “Reduplication in Distributed Morphology”, Coyote Papers: Working Papers in Linguistics, Linguistic Theory at the University of Arizona, 18, 1-27.
Inkelas, S. and Cheryl Zoll (2005). Reduplication: Doubling in Morphology, Cambridge: Cambridge University Press.
Jensen, John T. (1990). Morphology: Word Structure in Generative Grammar, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Khanjan, A. & Batool Alinezhad (2010). “A Morphological Doubling Approach to Full Reduplication in Persian”, SKY Journal of Linguistics, No. 23, P. 169- 198.
Mahmoudveysi, Parvin, Denise Baily (2019). “Hawrāmī of Western Iran”, in The Languages and Linguistics of Western Asia, edited by Geoffrey Haig and Geoffrey Khan, Berlin: De Gruyter Mouton, Pp. 533-68.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404