سببی سازی در زبان پشتو

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
عمصت الله میاخیل 1
محمد دبیر مقدم 2
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران
2 استاد زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
10.48311/LRR.16.6.13
چکیده
زبان پشتو یکی از زبان‌های ایرانی است که دربارۀ آن پژوهش‌های زبان‌شناختی اندکی صورت گرفته است. سببی‌سازی در زبان پشتو نیاز به توضیح بیشتر دارد، زیرا  این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است، اما در کتاب‏های دستور زبان پشتو و زبان‏شناختی این زبان‏ توجه لازم به این مسئله نشده است. از این ‌رو بررسی  و پژوهش سببی‌سازی در این زبان از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف از این پژوهش توصیف مقولۀ سببی‏سازی زبانِ ‏پشتو است. داده‌های مورد نیاز این تحقیق از آثار  و گویشوران این زبان براساس پژوهشِ دبیرمقدم (1399) انجام شده است. روشِ تحقیق این نوشتار علاوه بر توصیف سببی‏سازی، مبتنی بر مثال‏های زبانِ پشتو است که  آوانویسی و معنا گزاری شده است. نمونه‌های این متن از میان صدها جمله انتخاب شده و مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفته است. مسئلۀ مهم،  بازنمایی ساخت سببی در زبان پشتو  است که چگونه انجام می‏شود؟ زبان پشتو ازجمله زبان‏های فاعل ـ  مفعول ـ فعل است و سببی‏سازی در این زبان به شکل ‏صرفی و ‏نحوی وجود دارد.  این پژوهش بر اساس نظریۀ رده‌شناسی به تحلیل داده‌ها پرداخته است. سببی‏سازی زبان در پشتو نسبت به زبان فارسی پیچیده است؛ چون از یک اصل مشخص پیروی نمی‏کند. در سببی صرفی علاوه بر وند (aw) از پیش اضافه‌های (pӘ,pӘr) و(war bânde,pre) کار گرفته می‌شود. میزان زایایی سببی‏های کمکی در زبان پشتو بیشتر است چون با بیشتر افعال می‏آید و فعل را متعدی می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

·       پنزل، ه. ( 1389). د پشتو گرامر. ترجمۀ محمد رحیم الهام. کابل: انتشارات دانش
·       دبیرمقدم، م. (1399). زبان‌شناسی: منظر ایرانی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
·       رشتین، ص.ا. (1398). ژبشودنه. جلال‌آباد: انتشارات مومند
·       رشتین، ص.ا. (1994).  پشتو گرامر. پیشاور: یونیورستی بک ایجنسی
·       زاهدی، ک. (1389). شمایل‏های سببی در زبان فارسی. جستار‏های زبانی، 4، 114ـ 131.
·       زیار، م.ا. (1384). پشتو پشویه. کابل: انتشارات دانش
·       شیرزاد، م.آ. (1395). پشتو نحوه. جلال‌آباد: انتشارات میهن
·       گلفام، ا.، و بهرامی، خ. (1388). سببی‌سازی و تصویرگونگی. زبان‌پژوهشی الزهرا، 1، 143 ـ 166
·       نبی‌فر، ن. (1395). بررسی معنایی، نحوی و کاربردشناختی سببی‏های مرکب در ترکی آذری. جستار‏های زبانی، 2،  223 ـ 243.
 
 ·       Dabir-Moghaddam, M. (2020). Linguistics: An Iranian perspective. Allameh. [In Persian].
·       Golfam, A., & Bahrami, X. (2009). Causation and iconicity. Alzahra. [In Persian].
·       Nabifar, N. (2016). Semantic, syntactic and pragmatic review of compound causatives in Turkish-Azeri. Jostarhay Zabani. [In Persian].
·       Penzal, H. (2010). Də Pəṣto grammar. Danish. [In Persian].
·       Reshteen, S. (2015). Pashto grammar. University. [In Persian].
·       Reshteen, S. (2019). Grammar. Maihan. [In Persian].
·       Sherzad, M. (2016). Pashto syntax. Maihan. [In Persian].
·       Zahidi, K. (2010). Symbols of causation in Persian language. Language Related Research, 4, 114-131[In Persian].
·       Zeyar, M. (2005). Pashto grammar. Danish. [In Persian].
جستارهای زبانی
دوره 16، شماره 6 - شماره پیاپی 90
بهمن و اسفند 1404
صفحه 399-421