برهم‌کنش زبان فارسی و عربی (موردکاوی: مرزبان نامه وراوینی و فاکهه الخلفاء و مفاکهه الظرفاء)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا
2 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا
چکیده
ترجمه یکی از راه‌هایی است که دادوستد میان دو زبان را فراهم می‌سازد و به‌ویژه، اگر آثار انتخاب شده از جانب مترجم جزء آثار فاخر و گرانسنگ آن زبان باشد. مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی از جمله همین آثار ارزشمند است که در زبان فارسی از جایگاه ادبی والایی برخوردار است و توسط کاتب ایرانی‌تبار، شهاب‌الدین احمد بن ابومحمد معروف به ابن ‌عربشاه در سده نهم به زبان عربی ترجمه شده است. هر دو کتاب در قالب زبانی خود تاثیراتی از زبان مقابل گرفته که حاکی از پیوند عمیق میان دو زبان فارسی و عربی است. پژوهش پیش‌رو به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف ارزیابی و تبیین میزان اثرپذیری و بهره‌گیری متقابل وراوینی و ابن عربشاه از زبان عربی و فارسی سامان یافته است. برآیند پژوهش نشان داد وراوینی مرزبان‌نامه را به عنوان یک اثر فنی که دارای زبان فاخر ادبی است، مزین به شواهد عربی در محورهای واژگان و ترکیب‌ها، اشعار، آیات و احادیث نموده است و در مقابل، ابن‌عربشاه نیز در فرآیند ترجمه از شواهد زبان فارسی همچون وام‌گیری واژگان فارسی، ترکیب‌ها و ترجمه تحت‌اللفظی امثال بهره برده است. عنصر فرهنگ نیز به عنوان رکن جداناپذیر یک زبان در تقابل با هم در دو زبان فارسی و عربی رسوخ یافته و جزئی از آن زبان شده است که تمام این عناصر نشان از پیوند عمیق و ناگسستنی زبان فارسی و عربی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
- ابن‌عربشاه (أحمدبن أبومحمد، شهاب‌الدین) (1421)، فاکهه‌الخلفاء و مفاکهه‌الظرفاء. تحقیق و تقدیم أیمن عبدالجابر البحیری. القاهره: دار الآفاق العربیه، الطبعه الأولی.
- ابوریّان، محمد (1986)، تاریخ الفکر الفلسفی فی‌الاسلام، الاسکندریه، دارالمعرفه الجامعیه.
- براون، ادوارد گرانویل (1384)، تاریخ طب اسلامی. ترجمه: مسعود رجب‌نیا. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- بهار، محمدتقی (1369)، سبک‌شناسی (تاریخ قطور و تطول نثر فارسی). انتشارات: امیر کبیر.
- تقوی، محمد (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.
- الحنبلی، ابو‌الفلاح عبد‌الحی بن العماد (1998)، شذرات الذهب فی‌أخبار من ذهب، دار‌‌الکتب العلمیه، بیروت ـ لبنان.
- حسن، محمد عبدالغنی (1376)، فن ترجمه در ادبیات عربی، مترجم: عباس عرب، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- حکمت، نصر الله (1398)، درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی. چاپ اول. انتشارات الهام.
- راثی، محسن (1386)، تاثیر زبان و ادب فارسی در زبان و ادب عربی، پژوهشنامه علوم انسانی: ش54، صص184-167.
- رضایی، مهدی (1389)، مرزبان‌نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی، مجله پژوهش‌های ادب عرفانی، شماره 13. صص 47-68.
- زیدان، جرجی (1983)، تاریخ آدابِ اللغه العربیه، بیروت: منشورات دار مکتبه الحیاه.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1344)، دو قرن سکوت، تهران: نشرعلمی.
- سلیم، محمود رزق (1995)، عصر سلاطین الممالیک و نتاجه العلمی و الأدبی، مصر، ط2.
- شمیسا، سیروس (1375)، سبک‌شناسی نثر، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
- صفا، ذبیح‌الله (1366)، تاریخ ادبیات در ایران. چاپ هفتم. تهران: فردوس.
- عبدالرحمن، شمس‌الدین بن محمد (1354)، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، مکتبه القدس، القاهره، مجلد 1.
- عبدالمنعم، محمدنورالدین (2005)، معجم الألفاظ العربیه فی اللغه الفارسیه، ریاض، جامعه الإمام محمد بن سعود.
- عمید، حسن (1389)، لغت‌نامه. سرپرست تالیف و ویرایش: فرهاد قربان‌زاده. چاپ: نخست. تهران: ناشر.
- فرحزاد، فرزانه (1394)، فرهنگ جامع مطالعات ترجمه. تهران: نشر علمی.
- قائمی، فرزاد (1394)، تحلیل تطبیقی اسطوره ضحاک ماردوش بر اساس رهیافت‌های مبتنی بر سنت کهن قربانی برای خدایان ماردوش جهان زیرین، پژوهشنامه ادب حماسی، سال یازدهم، ش 19، صص27-65.
- کبوتری، جواد (1375)، جلوه‌های شعری در مرزبان‌نامه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- کفافی، عبدالسلام (1972)، فی الأدب المقارن، بیروت، دار النهضه العربیه.
- لفور، آندره، سوزان بسنت و مری اسنل هورنبی (1392). چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه. ترجمه مزدک بلوری. تهران: قطره.
- مویدی، محمدجواد (1388)، فرهنگ کنایات مرزبان‌نامه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، شیراز، دانشگاه پیام‌نور مرکز.
- مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. دانشنامه بزرگ اسلامی، جلد 4. مقاله علی‌اکبر دیانت. شماره مقاله 1505.
- وراوینی‌، سعدالدین (1376)، مرزبان‌نامه، چاپ سوم. تهران: انتشارات اساطیر.
- وراوینی، سعدالدین (1384)، مرزبان‌نامه، خلیل خطیب رهبر، تهران: نشر صفی‌علی‌شاه.
- Ricoeur, P (2006). On Translation. Trans. by Eileen Brennan. London & New York: Routledge.
- J-P. Vinay And J.Darbelnet (1995) Comparative Stylistics Of French And English: A Methodology for translation.

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 22 تیر 1404