کارآیی نظام های معنایی و تعاملی لاندوفسکی در تحلیل گفتمان‌های داستان سوره یوسف(ع)

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
سید سجاد غلامی 1
کاوس روحی برندق 2
1 استادیار گروه الهیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یاسوج
2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران
10.48311/LRR.16.4.5
چکیده
نظام معنایی و تعاملی اریک لاندوفسکی بر اساس چهار الگوی «برنامه­مداری»؛ «مجاب سازی»؛ «تصادف و تطبیق» بنا شده است که به ترتیب بر اساس اصول «قاعده مندی»، «نیت مندی»، «شانس» و «امر احساسی» تعریف شده است. طبیعتاً امکان پیاده سازی این الگو در حوزه های معرفتی و دینی وجود دارد که در آن­ها با پراتیک­های تعاملی سوژه­ها قابل انطباق است و بر این اساس می­توان تنوع و تفاوت پراتیک­های شخصیتی دینی با این الگو مورد خوانش قرار داد. از گفتمان­هایی که در قرآن کریم وجود دارد، گفت­گوها و پراتیک­های تعاملی حضرت یوسف با دیگر اشخاص سوره است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با با تکیه برچارچوب نظری اریک لاندوفسکی، گفت­­وگوها و پراتیک­های تعاملی داستان یوسف را مورد بررسی قرار داده و ارتباط میان این الگو و شخصیت­های سوره یوسف را تبیین کرده است. دست­آورد کلی پژوهش نشان می­دهد که سوژه­ها و پراتیک­های تعاملی براساس چهار نظام معنایی به صورت بیناتعریفی از یکدیگر تشخیص داده می­شوند و هر کدام از شخصیت­های داستان بر اساس یکی از چهار نظام معنایی قابل انطباق و رهگیری است؛ ازجمله: پراتیک­های تعاملی حضرت یوسف(ع) است که بر اساس نوع بینش و ایدئولوژی که به مبدأ و مقصد هستی دارد، در چارچوب نظام معنایی برنامه­مدار قرار می­گیرد و دیگر شخصیت­ها نیز بر اساس نوع بینش و اهدافی که دنبال می­کنند در یک یا دو نوع از این نظام معنایی قابل بحث و انطباق­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم
• ابن عاشور محمد بن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ‌، الطبعه الاولی.
• ابن کثیر، اسماعیل بن عم. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم‌، تحقیق محمدحسین شمس الدین‌، بیروت: ‌دار الکتب العلمیه، الطبعه الاولی.
• آلوسی، سید محمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم‌، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، الطبعه الاولی.
• بحرانی، سید هاشم. (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، 1416 ق.
• زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‌، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعه الثالثه.
• سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی. (1412ق). فی ظلال القرآن‌. قاهره: دارالشروق‌، الطبعه السابعه عشر.
• صادقی تهرانی، محمد. (1365ش). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
• طباطبایی، محمد حسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم.
• طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). ‌مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن‌، تحقیق محمد جواد بلاغی‌، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم،.
• طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا) التبیان فی تفسیر القرآن‌, بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌, الطبعه الاولی.
• طیب، سید عبدالحسین. (1378ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام‌، چاپ دوم.
• فخرالدین رازی ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار التراث العربی.
• فضل الله، سید محمد حسین. (1419ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر.
• معین، مرتضی بابک(1397). «کارآیی نظام‌های معنایی و تعاملی لاندوفسکی در تحلیل گفتمان‌های آموزشی». دوماهنامه علمی-پژوهشی جستارهای زبانی: ش 3(پیاپی45).
• معین، مرتضی بابک. (1396). ابعاد گمشده معنا در نشانه‌شناسی روایی کلاسیک، نظام معنایی تطبیق‌ با رقص در تعامل، تهران: علمی و فرهنگی.
• مهدوی راد، محمد علی؛ جباری، امیر عطاءالله و بهشتی، نرگس. (1391). «قصه‌های قرآن در نگاه محمد عابد الجابری». آموزه‌های قرآنی، بهار و تابستان 91، ش 15، صص73-100.
• میرصادقی، جمال. (1386). ادبیات داستانی (قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان). چ5، تهران: سخن.
• Greimas, A. J. & J. Courtés (1979). Semiotic, Reasoned Dictionary of the Theory of Language. Paris: Hachette. [In French].
• Courtés J, (1991). Analyse Sémiotique du Discours. De l’énoncé à l’énonciation. Paris: hachette,.
• Landowski, E. (1997). Présences de l’autre. Paris: P.U.F.
• ----------------- (2004). Passions sans nom. Paris: P.U.F.
• ----------------- (2005). Interactions risquées. Limoges: PULIM.
• ----------------- (2013). "plaidoyer pour l’impertinence". Actes sémiotiq